Mahishamardini and Seshasayee Vishnu Cave, Mahabalipuram / Mamallapuram, an UNESCO World Heritage Site, Chengalpattu District. Tamil Nadu.

... a continuation post to Arjuna's Penance, Mahabalipuram, A Heritage Visit – Part – 5.

8^th June 2017.

The Mahishamardini cave consists of a long hall with a triple cell. The facade of this cave shows four pillars and two pilasters. The pillars are polygonal with bulbous cushion. Capital and square abacus. Pillars are supported by squatting lions rise from the angles of stylobate in the small mandapa projecting from central cell which is flanked by dwarapalakas. At either side of the hall are two large panels, representing Seshasayi Vishnu and the other Mahishamardini. The central cell was intended Shiva linga and his vahana nandi.

MAHISHAMARDINI

Mahishamardini is shown eight armed, riding her lion, equipped with all weapons and using the bow with its string pulled up to her ear. She is attended by hosts of ganas and amazon yoginis and is in the war-like posture using huge club. The umbrellas held over the vanquished and the victor are very suggestive. The contours of the Mahisha- demon have been powerfully delineated and the battle- scene is full of animation, the enthusiasm of the ganas and the dispirited attitude of the Asuras being delightfully contrasted. This is one of the most remarkable representations of Mahishamardini.

அர்த மண்டபத்தில் வலது சுவரில் படைப்பு சிற்பமாக மகிசாசுரனை சம்ஹாரம் செய்பவதை காட்டுகின்றது.  புராணத்தில் கூறப்படும் எட்டு ஆயுதங்களில் ஏழு மட்டும் தான், வில்லை நாணேற்றித் தயாராக இருக்கும் இரு கைகள், மற்ற கைகளில் சங்கு, மணி, சக்கரம் முதலியவற்றைக் காண்கிறோம். இடது தோல் பின்புறம் அம்பறாத்தூளி அம்புகளுடன் கட்டப்பட்டுள்ளது. ஒரு அம்பு எய்தப்பட்ட நிலை. எட்டு கணங்கள் தங்களுக்கு இடப்பட்ட பணியைச் செய்து கொண்டு இருக்கின்றார்கள். சிற்ப்பத்தில் அவர்களுடைய இயக்கம் தெரிகின்றது.  துர்கையின் தெய்வீகத்தன்மையை தெரிவிக்கும் வெண்கொடையை ஒரு கணம் கையில் ஏந்தி உள்ளது. மற்றொன்று சாமரம் வீசுகின்றது. பலவித ஆயுதங்களைத் தாங்கிக் கொண்டு இருக்கும் மற்ற கணங்களில் கட்டுடலுடன் ஒரு  பெண் உருவும் காணப்படுகின்றது.

மகிஷாசுரனும் அவனுடைய படை கணங்களின் தோற்றம் போரில் பின் வாங்கும், அதுவும் வேகமாக  முகத்தில் குரோதத்துடன் வெளிக்காட்டும் நிலையை அற்புதமாக செதுக்கப்பட்டு உள்ளது. மகிஷனின் இடுப்பில் இருக்கும் ஆடையின்  நிலயைக் காணும் போது வேகமாக ஓடுவது போலவே தெரிகின்றது. மகிஷனின் கணங்களின் முகத்தில் பீதியையும் துர்கையின் கணங்களின் முகங்களில் மகிழ்ச்சியையும் காணமுடிகின்றது. மகிஷன் கையில் கதையை பிடித்து இருக்கும் தோரணை இன்னும்  போரிட சித்தமாக இருப்பதைக் காட்டுகின்றது. மகிஷனின் எருமை தலையும் மனித உடலும் அற்புதமாகச் சிற்பி செதுக்கி உள்ளார். 

 

SESHASAYI VISHNU

Vishnu on his serpent-couch is represented in yoga-nidra and the great calm in this figure is expressly heightened by the fury of Madhu and Kaitabha shown brandishing their weapons. The ayudha-purushas of Vishnu including the beautiful youths Sudarsana ( discus) and Nandaka ( sword), the charming amazon Kaumodaki( club), the dwarfish Panchanjaya ( conch) are all shown first taking the permission of the lord and then proceeding against the demons.

தெற்குச் சுவரில் அரவணை மீது துயிலும் அநந்தசயன விஷ்ணு. இரு கரங்கள் கொண்ட விஷ்ணு ஆதிஷேசன் என்ற 5 தலை பாம்புப் படுக்கையில் சயனித்திருக்கின்றார். வலது கை நீண்டு இருக்க இடது கை மடக்கி வைக்கப்பட்டு உள்ளது. இடது கை கடக முத்திரையில் உள்ளது. தலையும் மார்பும் சற்றே தூக்கி உள்ளன. இடது முழங்கால் சிறிதே மடங்கி இருக்க  மற்ற உறுப்புக்கள் நேராகவே உள்ளன.

விஷ்ணுவின் பாதங்களின் கீழ் அழகிய உருவைக் கொண்ட பூதேவி கூப்பிய கரங்களுடன் காட்ச்சியளிக்கின்றாள். சங்கு சக்கரம், வாள், கேடயம் ஆகியவை ஆயுத புருஷர்களாக இருவர் கீழும்  இருவர் மேலுமாக காணப்படுகின்றனர். கால்களுக்கு அருகில் மது, கைடபன் என்ற இரு அரக்கர்கள் ஏதே சதித் திட்டம் வகுத்துக்கொண்டு இருப்பது போல  உள்ளது. வலது புறத்தில் உள்ளவன் தாக்க திட்டமிட்டுள்ளான். மற்றொருவனின் பின் கை முதுகை ஒட்டி உள்ளது. விஷ்ணு சயனித்து இருந்தாலும் விழித்தே உள்ளது போலக்காணும் உருவம் தன்னிகரற்றது. அவருடைய சாய்ந்த நிலையும் அசுரர்களின் அச்சுறுத்தும் பாங்கும் ஒன்றுக்கொன்று மாறுபாடாக அமைந்திருப்பினும் மொத்தத்தில் நடந்து கொண்டு இருக்கும் நாடகத்தை உணர்த்துகின்றது.

Ref:    1. Mamallapuram by Prof Swaminathan and 

             Translated by KRA Narsaiah

              2. காஞ்சிபுரம் மாவட்ட தொல்லியல் கையேடு

… to be continued Varaka Cave ( II ) Mandapam, Mahabalipuram / Mamallapuram – a Heritage visit Part-7

---OM SHIVAYA NAMA---

Arjuna's Penance, Mahabalipuram / Mamallapuram, an UNESCO World Heritage Site, Chengalpattu District, Tamil Nadu.

This Second (....?) visit to this Arjuna’s Penance Panel at  Mamallapuram,  one of the UNESCO Heritage sites of Tamil Nadu, was a Part of “Mamallapuram Heritage Visit” under the title – “Known Mamallapuram, Unknown places - தெரிந்த மாமல்லபுரம், தெரியாத இடங்கள்” organised by SASTRA & Chithiram Pesuthada Groups on 19^th March 2023.

This magnificent carving is on the back side of the Thala  sayana Perumal Temple is a unique of its kind. The is the largest in the world carved sculptures between two boulders with a narrow fissure measuring to a width of 100 feet and 40 feet high. The narrow fissure  have been chosen a series of gods, goddess like Shiva, Chandra, apsaras, pairs of Kinnars and Siddhas, Gandharvas rushing towards central point near the cleft where a sage stands on his left foot deeply engaged in penance involving physical mortification. There are two different opinions of this sage.. he may be Arjuna ( to get pasupata astra from Lord Shiva  to fight with Duryodhana in Mahabharat war ) or may be Bhagiratha ( Bhagiratha had done his penance to bring Ganga from the heaven to earth to cleanse his ancestors to enable then to reach heaven ).

 Shiva and Bhagiratha doing Penance ( The theme of the total Sculpture panel )

A Routine life 

 A Shrine and Headless Devotees ( Might have been damaged ). As per the experts  the person looking at the sky, is to see the time for rituals.. 

 

To his right of the sage, four armed Shiva carrying a spear and Mazhu with his dwarf ganas. Apart from the celestial there are hunters, sages, disciples, and wild animals like Lion, Tiger, Elephant and boar. The group of elephants seems like real from small to large towards cleft. The cleft is occupied by the gracefully  carved figures of Nagas and Naginis with hands in adoration. A temple of Vishnu where number of sages  in deep meditation with yoga patti. And sages, their disciples carrying water in a pot keeping it on his shoulder. The radiation of peace and calm by the sages is reflected in a meditating cat, around which a number of rats are frolicking about. The same way the deer and loin very close to each other resting fearlessly.

A Naga King

A Routine Life of lifting load

அர்ச்சுனனின் பெருந்தவம்

மாமல்லையின் சிறப்பம்சமான இந்தப் பாறைச் சிற்பத் தொகுதி, அர்ச்சுனன் தவம் என்றும் பகீரதன் தவம் என்றும் கூறப்படுகின்றது. ஆனால் இது பேச்சு வழக்கில் அர்ச்சுனன் தவம் என்றே உள்ளது. இது தான் உலகத்திலேயே மிகப்பெரிய திறந்தவெளி புடைப்பு சிற்பத்தொகுதி ஆகும். இது 100 அடி நீளமும் 40 அடி அகலமும் கொண்ட இப்பாறைச் சிற்பம் பல தெய்வ, மனித, மிருக உருவங்களைத் தன்னில் உள்ளடக்கியது.

 Gandharvars and Kinnaras

இச்சிற்பம் இரு பெரும் பாறைகளில் நடுவில் உள்ள பிளவை மையமாக வைத்து செதுக்கப்பட்டு உள்ளது. இடையே உள்ள இடைவெளியை மையமாக் கொண்டு ஒரு நதி பாய்ந்து வரும் அமைப்பாகக் கொண்டு இருபுறத்தும் உள்ள பாறைகளில் எழில் வாய்ந்த சிற்பங்கள் உருவக்கப் பட்டுள்ளது. ஆகாயத்தில் தோன்றி பூவுலகை நோக்கிப் பாய்ந்து, அதையும் தாண்டி கீழுலகுக்கு ஊடுருவிச் செல்லும் நதியாக இப்பிளவைச் சிற்பி அகக் கண்ணால் கண்டு, படைத்து விட்டான். ஆகையால் மூவுலகையும் இணைக்கும் இழைபோல் இந்தச் சிற்பத் தொகுதி காணப்படுகின்றது.

இந்த தொகுதியில் சுமார்150 உயிர் படைப்புக்களைக் காணலாம். வின்னிலே வாழும் தேவர்கள், கந்தர்வர்கள், கின்னரர்கள், சித்தர்கள், காடுகள், மரங்கள் அவற்றின் சூழலுக்கேற்ப வாழும் சிங்கம், மான், யானைகள், குரங்குகள் ஆகியவை உள்ளன. கோவில், அங்கு தொழுதுகொண்டு இருக்கும் பக்தர்கள், முனிவர்கள், நீரோட்டத்தில் நாகர்கள் மற்றும் நாகிகள் இச்சிற்பத்திற்கு உயிரோட்டத்தை கொடுக்கின்றது. கணங்கள் அருகில் இருக்க கம்பீரமாக சிவனும் தொழுது கொண்டு இருக்கும் முனிவர்கள் தான் இந்த சிற்பத்தின் உயிர்நாடிகள்.

மேற்புரத்தில் உள்ள உருவம் சிவனுடையது என்று ஆய்வாளர்கள் கருதுகின்றனர். ஆனால் தவம் செய்பவர், அர்ச்சுனன் பாசுபத அஸ்திரம் வேண்டி புரியும் தவமா அல்லது பகீரதன் கங்கையைக் கொண்டுவர இயற்றும் தவமா என்ற கருத்து வேற்றுமை உள்ளது. நமது புராணங்களில் காணும் எல்லா உருவங்களும் இச்சிற்ப்பத்தொகுதியில் உள்ளன என்பதும், இங்கு காட்டப்பட்டு உள்ள பொய்தவப் பூனையும் கூட மகாபாரதத்தில் வருவதும் குறிப்பிடத்தக்கது. இதில் காட்டப்படும் மிருக உருவங்கள் அனைத்துமே மிக்க கவனத்துடன், அந்தந்தச் சூழ்நிலைக்கேற்ப வாழும் உயிரினங்கள் என்றும் ஆகையால் தான் அவை அங்கே காட்டப்பட்டுள்ளன என்று அறிஞர்கள் கருதுகின்றனர்.

A Cat is also doing penance - பொய்தவப் பூனை

 The monkeys picking the lice at Arjuna’s Penance Panel belongs to this Mukuntanayanar temple place, where it was unearthed during excavation.

Kinnaras

Cock & Hen along with Gandharvas

 Nagar and Nagini

Ref :  1. Mamallapuram by ASI and Mamallapuram 

         2. A Book on Mamallapuram by S Swaminathan 

         3. காஞ்சிபுரம் மாவட்ட தொல்லியல் கையேடு

LOCATION OF THE ARJUNA'S PENANCE PANEL    :CLICK HERE

... This is a continuation of my previous Visit post to The Five Monolithic Temples ( Five Rathas), Mahabalipuram, A Heritage Visit - Part- 4.

08^th June 2017.

... to be continued Mahishamardini and Seshasayi Vishnu mandapam, Mahabalipuram, A Heritage Visit – Part -6.

---OM SHIVAYA NAMA---

The Five Monolithic Temples / The Five Rathas, an UNESCO World Heritage Site, Mahabalipuram / Mamallapuram, Chengalpattu District, Tamil Nadu. – A HERITAGE VISIT

..a continuation post to Shore Temple, Mahabalipuram / Mamallapuram, A Heritage Visit - Part - 3.

 8^th June 2017.

This 8^th century  group of monuments are hewn out of solid rock to form five free standing monolithic temples. These temples/ rathas  are associated with the five characters, the Pandavas of historical epic Mahabharata without any basis. These are excavated during the  reign of Narasimhavarman-I.

பஞ்சபாண்டவ ரதங்கள்.

வட தெற்காக உள்ள இரு தொடர்க் குன்றுகளில் செதுக்கப்பட்ட பஞ்சபாண்டவ ரதங்கள் என்ற 5 ரதகோவில்கள் மேலிருந்து கீழாக எவ்வித தவறும் நேராமல் செதுக்கப்பட்ட கோவில்கள். ஓரு ஒழுங்கு முறையின்றி சிதறிக் கிடப்பதைப் போன்று  இருக்கின்றது. ஏதோ ஒரு பெரிய திட்டத்துடன் ஆரம்பிக்கப்பட்டு இருக்கப்பட வேண்டும். முற்றுப்பெறாத நிலையில் உள்ளது.  குன்றுகளை பல விதங்களில் செதுக்கி ஒன்றுபோல மற்றொன்று இல்லாது முற்றிலும் மாறுபட்ட அமைப்புகளில் செய்யப்பட்டது. இந்த மாறுபட்ட அமைப்புகள் அடிபடையில் குன்றுகளைக் குடைவித்த பெரும் கற்சிற்பங்களே ஆயினும் பிற்கால கட்டிட அமைப்பின் முன்னோடிகளாக, அவற்றின் சரித்திரத்தை சரியாக அறிந்து கொள்ள உதவுகின்றன.

அறிஞர்கள் இவற்றை ஒவ்வொரு இந்து கடவுளுக்கும் உரியதாக கூறுகின்றனர். இவைகள் துர்கை, சிவா, விஷ்ணு, முருகன் ஆகிய கடவுளர்களுக்காக இருக்கலாம் என்று கருதுகின்றனர். திரெளபதி ரதத்தில் மட்டும் கருவறையில் கொற்றவையின் சிற்பம் இருக்கின்றது. தேவியின் அடியே இரு அடியார்களுள் ஒன்று அரிகண்ட சிற்பமாக உள்ளது. தன் தலையை தானே வெட்டி கொற்றவைக்கு பலி கொடுப்பதைப் போன்று…

தர்மராஜ ரதத்தில் மட்டும் வெளிபுற சுவர்களில் கடவுளர்களின் சிற்பங்கள் உள்ளது. அவைகளில் குறிப்பிடத்தக்கதாக  பைரவனாகச் சிவன், ஹரிஹரன், அர்தநாரீஸ்வரர், நரசிம்ம பல்லவ மன்னன், ஒரு பக்தை, கங்காள மூர்த்தி, பிட்சாடனர், வீனாதார சிவன், நடனகுருவாக சிவ பெருமான், சன்டேசனுக்கு அருளும் சிவன் ( இதை மனித முகத்துடன் உள்ள நந்தியாகவும் இருக்கலாம் என்று கருதுகின்றனர் ), கங்காதரனாக சிவன், கருடனுடன் விஷ்ணு, காலஹரமூர்த்தி, ரிஷபத்துடன் சிவன், கோவில் பாடகர், சிப்பந்தி ( பரிசாரகர்), சமயல்காரர், பூசாரி, அந்தகனைக் வென்ற சிவன், நந்தியுடன் சிவன், காளியமர்த்தனாக கண்ணன், சந்திரன், தட்சினாமூர்த்தி கூறலாம். பீம ரதம் சிகரம் அற்புதமான வேலைப்பாடு.

நகுல சகாதேவ ரத விமானம் கஜபிருஷ்ட அமைப்பில்.யானையின் முதுகைப் போன்று அமைக்கப்பட்டுள்ளது. பிற்கால சோழர்கள் கட்டுமான கோவில்களில் அமைக்கப்பட்ட மூலவர் கஜபிருஷ்ட விமானங்களுக்கு இது முன்னோடியாக இருக்கின்றது.. இதன் அருகே ஒரே கல்லால் செதுக்கப்பட்ட யானை.

DRAUPADI RATHA... 

The first temple from north is the most elegant of this group with 4 pilasters on four corners and has a niche crowned with makara thorana on three sides and on west two dwarapalakas on either side of the doorway. In the sanctum the relief of Durga the supreme Goddess in Brahmanism with 4 arms standing on the buffalo- demon’s head. In the same panel two males in worshipping posture with kneeling and a man cutting his head to offer to Durga ( Arikandam or Navakandam ) and 4 dwarf bootha ganas.  In front of the ratha is a standing  Lion representing the vahana to Durga.

கருவறையின் வாயிலில் இரண்டு காவற் பெண்கள் உருவம் காணப்படுகின்றன. ஒருத்தி கையில் வாளையும் மற்றொருத்தி வில்லையும் ஏந்தி நிற்கின்றனர்.

 

கொற்றவை தாமரை மலர் மீது நான்கு கைகளுடன் நின்ற நிலையில் காணப்படுகிறாள். காலருகே இரண்டு அடியார்களில் ஒருவர் மலரால் அர்ச்சித்திடும் நிலையிலும் மற்றவர் வாளால் தன் தலையை அறிந்து கொள்ளும் காட்சியையும் காண்கிறோம்.

 

இக் கருவறை வெளிச் சுவர்களில் கொற்றவையின் சிற்பங்களே செதுக்கப்பட்டுள்ளன.

ARJUNA RATHA... 

The next one is the Arjuna Ratha sharing the Draupadi Ratha’s platform. It is a replica of Dharmaraja Ratha. There are carved panels between pilasters on the four sides of Ground and first floors. In the corner panels there are standing dwarapalakas In the centre Lord Shiva is leaning on Nandhi on the south and Indira an Airavata ( some experts has the opinion of Skanda or Muruga ) on the east and Vishnu leaning on Garuda on the north. In the other panels are mithuna  figures or Royal Couples. One of the panels on the east side shows a Rishi with his disciples. Alternating elephant and lion are carved all around the base as supports. The west of the temple projects a portico or a mukha mandapam supported by two pillars and two  squatting line pilasters. A flight of steps, part of monolithic leads up to mukha mandapam. In the shrine guarded by the dwarapalakas, there used to be a head crowned by a Trishul, this represents that the temple is dedicated to Lord Shiva. Behind the Ratha is a colossal monolithic Rishabam, which is in a semi finished state.

BHIMA RATHA...

This temple is in rectangular shape with  a country wagon type curvilinear roof with paddy grass type of carvings. Supported by  4 Squatting lion pillars and 2 pilasters on the west. Since the temple is in rectangular shape the temple might be dedicated to Lord Vishnu.

DHARMARAJA RATHA...

This is the south most temple  highest of this group has the pyramidal type vimanam with a square base.   The upper part consists of a series of diminishing  tiers, each has the  rows of pavilions above a row of kudus arranged immediately above the brackets of pilaster. The outer wall has niches with carved images. The lower tier of the vimanam has the standing figures between which are two pillars and pilasters supported by the squatting lions.

Among the eight sculptured panels on the four corner blocks, one each represents Harihara  the inscription in pallava grantha characters  above reads as Sri Narasimha, title of Narasimhavarman –I and possibly his son Mahendra II ). Some of the sculptures are Harihara, Brahma and Brahma Sastha or Skanda as Gurumurthi, three show four armed Shiva one of them with elaborate matted hair, and another portrays Narasimhavarman himself, with inscriptions in grantha as Trilokya-vardhana-vidhi, Ardhanareeswarar a combination of Shiva and Parvathi,  Gangadhara and another form of Shiva, Vishnu leaning on Garuda, , Shiva dancing on Apasmara one of the earliest representation of Nataraja known as Vrishabhantikamurti,  Shiva resting his hands on the shoulder of Arjuna to whom he presented Pasupata weapon or Chandeswara, Veenadhara Dakshinamurti, Krishna, Shiva carrying snake, Natya Dakshinamurti with Bharata or Nandhi in human form, Gangalamurti, Somaskanda with Brahma and Vishnu, etc,.

தர்மராஜ இரதம்
தர்மராஜ இரதம் என்னும் அத்யந்தகாம பல்லவேச்சுர கிரகத்தில் மூன்று தளங்கள் உள்ளன. மூன்று தளங்களிலும் சிவன், திருமால் ஆகிய தெய்வங்களின் உருவங்கள் பல உள்ளன. கீழிருந்து இரண்டாம் தளத்திற்கு செல்ல படிகள் இல்லை. ஆனால் மூன்றாம் தளத்திற்கு செல்ல இரண்டாம் தளத்தின் கிழக்குப் பகுதியில் படிகள் அமைக்கப்பட்டுள்ளன. இப்படிகளின் புறச்சுவரில் 'மாமல்லன்' என்ற பெயர் பொறிக்கப்பட்டுள்ளது.

இந்த இரதத்தின் கீழ்த்தளத்தின் நடுவில் உள்ள கருவறையைச் சுற்றி வருவதற்கு வழி அமைக்க முனையப்பட்டு இப்பணி பாதியிலேயே நின்றுவிட்டது. கீழ்த்தளத்தில் நான்கு பக்கங்களிலும் சிம்மத்தூண்கள் உள்ளன. இதில் ஒவ்வொரு தளத்திலும் ஒரு கருவறையாக மூன்று கருவறைகள் கொண்ட கோயிலாக தோற்றுவிக்கப்பட்டுள்ளது.

ஒவ்வொரு தளத்திலும் கிழக்குப் பகுதியாக வலம் வந்தால் அடுத்தடுத்து உள்ள இறை உருவங்களைக் காணலாம்.

இந்த இரதத்தின் கீழ்த் தளத்தில் காணப்படும் இறை உருவங்களாவன 1. அர்த்தநாரி என்றழைக்கப்படும் மாதொருபாகன், 2.சுப்ரமணியர். 3. சிவபெருமான், 4. நரசிம்மனின் உருவம், 5.சிவபெருமான், 6. பைரவர். 7. நான்முகனான பிரமன், 8. அரிகரன் ஆகியோர் உருவங்கள் உள்ளன. இரண்டாவது தளத்தில், 1. கையில் மணி எந்திய அடியார், 2. அடியார், 3. சிவபெருமான், 4. காலசம்கார மூர்த்தி, 5. வீணையுடன் உள்ள பெருமான், 6. சிவன் திருமால் ஆகிய இருவரின் உருவமான அரிகரன். 7. சிவபெருமான் நந்திகேசுவரின் அருகில் நிற்கும் உருவம், 8. கண்ணன், பாம்பின் மீது காளியமர்த்தன. நடன உருவம், 9. சிவனின் உருவம். ஆகியவை காணப்படுகின்றன.

Arthanareeswarar

Bairavar

Hariharan

NAKULA SAHADEVA RATHA...It is a apsidal one with ornamental features as in the Dharmaraja, Arjuna and other rathas.  This has also a porch  or a mukha mandapam supported by two lion pillars. The roof is of Gajabrushta ( elephant’s back ). On the east side is a monolithic elephant.

சகதேவ இரதம்
மேற்கண்ட நான்கு இரதங்களும் ஒரே வரிசையில் காணப்படு கின்றன. இதன் எதிரே தனித்து காண்கின்ற இரதம் சகதேவ இரதம் என்றழைக்கப்படுகிறது. இக் கோயில் இந்திரனுக்காக எடுக்கப்பட்ட தாகும். இக்கோயில் தூங்கானை வடிவில் அமைக்கப்பட்டுள்ளது. இவ்வமைப்பை கஜபிருஷ்டம் (யானையின் பின்பகுதி) என்று வடமொழியில் அழைப்பர். இதனை விளக்கும் வகையில் இதனருகிலே நின்ற நிலையிலே ஒரு யானை செதுக்கப்பட்டுள்ளது. கருவறை முழுமையாக செதுக்கப்படவில்லை. மேலும் சுவர்களில் சிற்பங்கள் ஏதுமில்லை. கருவறை முன் உள்ள மண்டபத் தூண்களை அமர்ந்த யானைகள் தாங்கி நிற்பது போலச் செதுக்கப்பட்டுள்ளன.
 

Ref:    1. Mahabalipuram by ASI and Mamallapuram by S Swaminathan,

             translated by  Narasayya ).

          2. காஞ்சிபுரம் மாவட்ட தொல்லியல் கையேடு

LOCATION:CLICK HERE

… to be continued Arjuna's Penance, Mahabalipuram, A Heritage Visit. Part – 5.

---OM SHIVAYA NAMA---

Shore Temple, Mahabalipuram / Mamallapuram, an UNESCO World Heritage Site, Chengalpattu District, Tamil Nadu.

The visit to this Shore Temples  at Mamallapuram, was a Part of “Mamallapuram Heritage Visit” under the title – “Known Mamallapuram, Unknown places - தெரிந்த மாமல்லபுரம், தெரியாத இடங்கள்” organised by SASTRA & Chithiram Pesuthada Groups on 19^th March 2023.  This is one of the group of monuments of Mamallapuram, a UNESCO Heritage site of Tamil Nadu.

Shore Temples… This temple complex consists of two Shiva Temples namely,  “Kshatriya Simha Pallava Isvara Gruham”, an east facing Temple, “Rajasimha Pallavesvara Gruham”, a west facing temple and a Maha Vishnu as Jala Sayana Perumal Temple called “Simha Pallava Vishnu Gruham” in the middle facing east. These temples are built during Narasimha Varman-II alaias Rajasimhan, periods.

கடற்கரைக் கோவில்..மாமல்லபுரம்…. கடலோரத்தில் எழில் ஓவியமாக எழுப்பப்பட்டுள்ள இரண்டு சிவன் கோவில்களையும் ஒரு விஷ்ணு கோயிலையம் உள்ளடக்கிய கடற்கரை கோவில் இரண்டாம் நரசிம்ம வர்மன் என்னும் இராஜசிம்மன் ( கிபி 700-728) காலத்தில் கட்டப்பட்டது. கடல் சீற்றத்தாலும் உப்பு காற்றினாலும் மேலும் சேதம் அடையாமல் இருக்க இந்திய தொல்பொருள் துறை சவுக்கு போன்ற மரங்களை வளர்த்தும், மராமத்து பணிகள் செய்தும் பாதுகாத்து வருகின்றது.

Kshatriya Simha Pallava Isvara Gruham

Shore temple is the example of masonry temple of Rajasimha’s time. This shrine is called as “Kshatriya simha Pallavesvara Gruham”.  Kshatriya simha is the surname of Narasimhavarman–II.

A damaged 16 faces fluted Thara Siva Lingam is at the centre of Sanctum Sanctorum ( may be installed at a latter date ). Somaskandar sculpture is on the back side wall of the sanctum sanctorum. The main shrine has inner prakara and a mukha mandapa. A Circumambulatory path is around the sanctum sanctorum. One of the speciality of this temple is the presence of Vinayagar or Ganesha first time ina Pallava temple. In addition to that there are panels of Mahisasura Mardhini, Arjuna’s thabas  and some of the unidentifiable panels on the sanctum sanctorum wall.

The adhisthanam is of prati bandha adhisthanam with padma jagathy, three patta kumudam and Vyyalavari. The 4 tier vimana ( totally 5 tiers, which includes the adi tala ) is some what narrow. The Prastaram consists of valapi, kapotam, and Vyyalavari. Hara elements are found on all the talas. A Dravida sigaram is on the Vimanam. There are ususal rampant Lions at intervels dividing the carved panels of the outer walls of the temple, of which many are almost obliterated by destructive agency of continuous spray of sea water.

“சத்திரியசிம்ம பல்லவேஸ்வர கிருஹம்” எனும் சிவன் கோயில் கிழக்கு நோக்கி உள்ளது. நான்கு தளத்துடன் கூடிய உயரமான விமானம் மற்றும் நுழைவாயிலில் சிறிய கோபுரத்துடன் ( காஞ்சிபுரம் கைலாசநாதர் கோயிலைப் போன்று ) பத்ம ஜகதி, முப்பட்டை குமுதம், விய்யால வரியுடன் கூடிய பிரதிபந்த அதிட்டானத்தின் மீது கட்டப்பட்டுள்ளது. விமானம் ஆதி தளத்துடன் 5 நிலைகளாக, ஹார அமைப்புடன் கட்டப்பட்டுள்ளது. சிகரம் திராவிட கட்டிடக்கலையின் அடைப்படையில் அமைந்துள்ளது. இக்கோவிலின் கருவறையில் சேதம் அடைந்த பதினாறு பட்டைகளைக் கொண்ட தாராலிங்கமும், ( பிற்காலத்தச் சார்ந்ததாக இருக்கலாம் ) கருவறை சுவற்றில் சோமாஸ்கந்தர் சிற்பமும் காணப்படுகின்றது. இக்கோயிலின் மேலும் ஒரு சிறப்பு, வினாயகரின் சிற்பம் பல்லவர் கால கோயில்களில் முதல்முறையாக காணப்படுவது தான்.

கருவறை சுவர்களில், மகிசமர்த்தினி அர்ஜுனன் தபசு, மேலும்  இன்னவென்று அறிய முடியாத சிற்பத்தொகுதிகள் காணப்படுகின்றன. இவற்றை பாயும் சிங்கத்தூண்கள் பிரிக்கின்றன. இவை இடைவிடாத கடல் நீராலும், உப்புக்காற்றாலும் மிகவும் சேதம் அடைந்துள்ளன.

Rajasimha Pallavesvara Gruham

Adjoining this Vishnu temple and facing west is a shrine similar to but smaller than the main shrine is dedicated to Sri Shiva, called Raja simha Pallavesvara Temple.  The temple is with a sanctum sanctorum and a porch. Dwarapalakas are on both sides of the entrance in the porch. 

The sanctum sanctorum is on a pada bandha adhisthanam with three patta Kumudam. The prastaram consists of valapi, kapotam and vyyalavari.  A 3 tier Dravida Vimanam is on the sanctum sanctorum. The Hara elements are on each talas. Somaskandar bas-relief panel is on the back side wall of the sanctum sanctorum.

மேற்கு நோக்கிய இராஜசிம்ம பல்லவேஸ்வர கிருஹம் எனும் கோயில் மூன்று தள விமானத்துடன் காணப்படுகின்றது. பாதபந்த அதிட்டானத்தின் மீது கருவறை கட்டப்பட்டுள்ளது. விமானம் ஆதி தளத்துடன் 3 நிலைகளாக, ஹார அமைப்புடன் கட்டப்பட்டுள்ளது. சிகரம் திராவிட கட்டிடக்கலையின் அடைப்படையில் ஆறுபட்டையாக காணப்படுகின்றது. துவாரபாலகர்கள் கருவறையின் முன்பு நிலைக்காலில் காணப்படுகின்றனர். கருவறையின் பின் சுவற்றில் சோமாஸ்கந்தர் சிற்பம் காணப்படுகின்றது.

 The front Temple  

Simha Pallava Vishnu Gruham

Behind the main Shiva Temple is a rectangular cell without superstructure, where in is enshrined an image of Seshasayi Vishnu. On the outer floor has the Chozha inscriptions referring this as a Vishnu temple. This Shrine is called in different names like, Jala sayana alias Kshatriya Simha Pallavesvara, Pallikondarulia deva and Raja simha pallavesvara. Pallikondaruliya deva refers the image of Seshasayi Vishnu. The Sanctum sanctorum is on a pada bandha adhisthanam with three patta Kumudam. The sanctum sanctorum is rectangular in shape, without super structure above prastaram. Moolavar Seshasayi Vishnu is chiselled on the mother rock itself. The beauty of the Seshasaye Vishnu is little less compared to the Pallava sculptures. Gajendra moksha, Krishna killing asura in the form of horse sculpture panels are on the sanctum walls.

It is believed that the present Sri Thalasayana Perumal temple in the middle of the Mamallapuram Village is one of the 108 Divya desam and the same was constructed in 13^th Century by the Telugu Chozha King Thikkanakanda Goplan.  But this Jalasayana Perumal was carved out of natural boulder during Narasimha Varman’s period and this present structure was built keeping Jalasayana Perumal as Moolavar during Rajasimhan Period. From the Pallava Grantha inscriptions at the entrance of the sanctum sanctorum, this temple was called as “Narapathi Simha Pallava Vishnu Gruham” and Narapathi Simha Pallava is the another title of RajaSimhan.  From the book Avanthi Sundarika written by Thandi, it is mentioned that, a sculptor called “Lalithalayan” rectified the hands of Jalasayana Perumal during Rajasimhan’s period. Hence we may presume that the Jalasayana Perumal Temple on the sea shore is the Divya Desam sung by Thirumangai Alwar.

  

இரு சிவன் கோயில்களுக்கு இடையே கிழக்கு நோக்கி கட்டப்பட்ட கோயில் தான் “சிம்ம பல்லவ விஷ்ணு கிருஹம்” என அழைக்கப்பட்ட மகா விஷ்ணுக்கான கோயில். காலத்தால் அழிவுற்று, தற்போது அடித்தளம் மட்டும் எஞ்சியுள்ளது. இக்கோயிலின் நீள்சதுர கருவறையில் கிடந்தகோலத்தில் திருமால் சேவை சாதிக்கின்றார். காலத்தால் முந்தைய திருமால் சிற்பம் தாய் பாறையினின்று செதுக்கப்பட்டதாகும். சோழர் கால கல்வெட்டு ஜலசயன பெருமாள் என்றும், பள்ளி கொண்டருளிய பெருமாள் என்றும் அழைக்கின்றது.

The Shrine in between two vimanas is the Jalasayana Perumal Shrine

திவ்யதேசம்... ?

தெலுங்குச் சோழ மன்னன் திக்கணகண்ட கோபாலன் காலத்தில் (கி.பி.13ம் நூற்றாண்டு) எடுக்கப்பெற்ற ஸ்தலசயனப்பெருமாள் கோயிலும் மாமல்லபுரம் நகர பகுதியின் மத்தியில் உள்ளது. அந்த தலசயனப்பெருமாள் கோயிலே திருமங்கையாழ்வார் மங்களாசாஸனம் செய்த கோயிலாகக கருதுகின்றனர்

ஆனால் முதலாம் நரசிம்ம பல்லவன் காலத்திலேயே கடலலைகள் மோதுமாறு மாமல்லபுரத்தில் கடற்கரைக்கு அருகே ஜலசயனப் பெருமாளை உருவாக்கி இருக்கின்றனர். பின்னர் அங்கு திருமாலுக்கும், சிவனுக்கும் ராஜசிம்மனால் கட்டுமானக்கோயில்கள் எடுக்கப்பட்டது. பள்ளி கொண்டருளிய திருமால் என்று சோழர்கால கல்வெட்டுக்களால் அறியப்படும் ஜலசயனப் பெருமாள் ஆலயத்தின் முகப்பு வாயிலில் உள்ள ‘‘நரபதி சிம்ம பல்லவ விஷ்ணு கிருஹம்” என்ற பல்லவ கிரந்த கல்வெட்டால் இவ்விஷ்ணு ஆலயம் நரபதிசிம்மன் என்னும் ராஜசிம்மனின் பட்டப்பெயரால் எடுக்கப்பெற்றது என்பதையும் அறிகிறோம்.

ராஜசிம்மன் காலத்தில் லலிதாலயன் என்ற சிற்பி ஒருவன் அத்திருமேனியின் கைப்பகுதியை சீர்செய்தான் என்ற குறிப்பு தண்டி எழுதிய அவந்தி சுந்தரிகதா என்னும் நூலில் உள்ளது. திருமங்கை ஆழவார் காலத்தில் தற்போதுள்ள தலசயன பெருமாள் கோயில் கட்டப்படவில்லை என்பது உறுதியாகின்றது. நடமாடும் பெருமானொடு திருமாலும் திகழும் கடல்மல்லை தலசயனம் எனத் திருமங்கை மன்னன் குறிப்பிடுவது இத்திருக்கோயில்தானோ...?

THE PRAHARA SCULPTURE DETAILS

Three balipeedas and a base of Dwajasthamba, are on the west side of the temple. Why they are installed at one place, that too on the back side of this temple complex, the reason is not known. The Balipeedas has the inscription and details are given in the History and inscriptions column.

 

Tripurantaka… Around the prahara there are number of loose sculpture. One such loose sculptures is Shiva as Tripurantaka with Vishnu as arrow. Maha Vishnu’s image is shown as tip of the arrow. Shiva is in sitting posture keeping right leg folded and left leg on the ground.

  

Thirimukha Ekapada murti… This Shiva’s sculpture is on the side of the Pillar before balipeedas with three heads, Maha Vishnu, Shiva and Brahma with one leg. He is shown with 6 hands, holding various weapons like trishul, snakes, etc,. The lower right hand is in abhaya hastam and left hand is in kadi hastam.

கடல்மல்லையில் பிரபந்தம் பாடிய திருமங்கையாழ்வார் ‘‘உடம்புருவில் மூன்றொன்றாய் மூர்த்தி வேறாய் உலகுய்ய நின்றானை...’’ என்று பாடியது இத்திருவுருவத்தினை கண்டுதானோ என எண்ணத் தோன்றுகிறது.

Nagaraja…. Nagaraja’s bas-relief sculpture is on the opposite to the Thirimukha ekapadamurti. A Snake hood is shown above the head. Nagaraja is with 4 hands. Lower right hand is in abhaya hastam and left hand is in kadi hastam.

Durga Lion…. A large sculpture of Durga Lion is in the outer prakara facing west with goddess Durga is seated on the right hind leg of the Lion. Mahishasuramardini sculpture is inside the niche of the Lion’s chest. At the foot of the pedestal on which the Lion is seated and a headless couchant deer.

Mahishasuramardini

Mini Shiva Shrine with well....  On the north side of the temple complex there is  miniature Shiva shrine like neerazhi mandapa, a well and a Varaha sculpture,  about 4 feet below the ground level. In the mini shrine niche, sculpture of Shiva, on the Rishabam. In, varaha sculpture, the varaha is in digging the earth posture ( may be connected to the Lingothbava purana). On the peeda of the varaha, Rajasimha Pallava’s, titles are inscribed on three sides.

கடற்கரை கோயிலின் வளாகத்தின் வடக்கு பகுதியில், அரைவட்ட வடிவில் ஒரு புஷ்கரணி, கிணறு, நீராழி மண்டம் அதன் மாடத்தில் சிவன் ரிஷபத்தின் மீது அமர்ந்துள்ள காட்சி மற்றும் ஒரு வாராகமும் தரைதளத்தின் கீழே சுமார் 4 அடி ஆழத்தில் காணப்படுகின்றது.  

வராகம் (பன்றி) ஒன்று பூமியைத் தோண்ட முற்படும் கோலத்தில் காட்சியளிக்கின்றது ( லிங்கோத்பவர் புராணத்தின் தொடர்பாக இருக்கலாம் ). அதன் பீடத்தின் மூன்று புறங்களிலும் ராஜசிம்ம பல்லவனின் பட்டப் பெயர்கள் பல்லவ கிரந்த கல்வெட்டுகளாகக் காணப்பெறுகின்றன.

An expansive prahara / courtyard partly surrounded by an unfinished enclosure along a row of Rishabas, Shiva as Kiratharjuna fights with Arjuna for Pasupada ashthra, Dakshinamurthy, etc.,. Most of the panel sculptures on the Temple walls and separate panels, Lion Pillars on the Temple walls of Sanctums are beyond recognition due to erosion, by sea water particles.

HISTORY AND INSCRIPTIONS, MAMALLAPURAM SHORE TEMPLE

The name Mamallapuram was derived from the title of Narasimhavarman –I, also called as Mamallan, who ruled between 630 to 670 AD. It was an old port City. The shore temple is part of UNESCO world heritage site of Mamallapuran in Tamil Nadu. This temple was built between 700–728 AD, by  Rajasimhan alias Narasimha Pallava-II, After Tsunami in the year 2004,  a dike wall has been constructed to avoid direct spraying of sea water on the temple structure.

Rajasimha’s  devanagari & Grantha inscription is on the east facing Temple adhisthanam. This inscription was identified in the year 1912, and published in Epigraphia Indica Volume 29, by Rangacharya. This inscription helped to indentify Rajasimha who constructed the temple and his meikeerthi / Titles. Some of the titles are not available in other inscriptions. ( Thanks to Sankaranayaranan G ). The details of the inscription are……

திருவுண்டாகட்டும் இணையற்றவனும் உலகிற்கே அணியானவனும் களங்கமற்றவனும் உலகில் நிலவைப் போன்றவனும், எதிரிகளை கசக்கியவனும், இணையற்ற வலிமையுடையவனும் குலத்திற்கே திலகத்தைப் போன்றவனுமானவனை எந்த மன்னர்கள் வணங்குகிறார்களோ அவர்கள் இன்பமுடையோர்.

கபடமற்றவன், பலவித நீதியுடையவன் பிறரால் வெல்லப்பெறாதவனும் ஒரே அரசனும், பிறைசூடிய பெருமானைத் தலையணியாகச் சூடியவனும் வியக்கத்தக்கவனும், பேரிடியும் பேரரசர்களாலும் தாங்கவொண்ணாதவனுமான அந்த அதியந்தகாமனை அண்டிய உலகோர் தமது விருப்பம் நிறைவேறியதைப் போல மகிழ்வர்.

திருவுடைய ராஜஸிம்ஹன் போரில் வெல்பவன் திருவைத் தாங்கியவன் பலவித விற்களை உடையவன் ஒரே வீரன் சிவனைத் தலையணியாகப் பூண்டவன் அவன் உலகை வெகுகாலம் காக்கட்டும்.

திருவுடைய வில்லை உடையவனும் கூற்றுக்கே கூற்றானவனும் கூற்றை அழித்தவளின் திருவடி போற்றுபவனும் அழகனும் போரில் பீமனையொத்தவனும் நற்பன்புகளுக்கு இருப்பிடமானவனுமானவன் வெல்கிறான்

(மன்னர்களே), திருவின் கொழுநனும் பெருஞ்சினமுடையோனும் போரில் வீரனும் விளங்கச்செய்பவனும், நிலையானவனும், உயர்ந்த ராமனையொத்தவனும் அர்ஜுனனுமானவனை வணங்குங்கள்.

பொருட்களை உள்ளபடி காண்பவனும் எதிரிகளுக்கு மல்லனும், மாமல்லனும் முக்கண்ணனின் பக்தனும் நண்பனும் அரசர்களின் சிங்கமானவனுமானவனை மன்னர்கள் வணங்குகின்றனர்.

இங்கு ராஜஸிம்ஹனுக்குத் தரப்பெற்ற பெயர்களில் சந்த்ரார்த்தசேகர சிகாமணி மற்றும் சிவசூடாமணி ஆகிய பெயர்கள் ஈசனின் உருவத்தை அவன் தலையால் தாங்கியிருக்க வேண்டும். என்கிற கருத்தைத் தருகின்றன. மல்லையில் உள்ள மற்றொரு கல்வெட்டும் சிரஸ்ஸரஸி சங்கர என்று குறிப்பிடுவதும் இந்தக் கருத்தை வலியுறுத்துகிறது. ( முனைவர் திரு சங்கர நாராயணன் அவர்கட்கு நன்றி  )

Inscription on the Balipeedas.  ( SII – Volume, Pallavas No 198 ).. 

In the court yard on the sides of balipeedam there are inscriptions, which speaks about the beauty, qualities, valour and piety of Rajasimha ie, Narasimhavarman– II. The inscription is written in Sanskrit and one of these verses is identical with the last verse of the  Kanchi Kailasanathar Temple.

ABSTRACT

Records an eulogy of the king to whom all kings are said to have made obeisance. ‘The world of men having, obtained this king is happy as if it has obtained its desire’. Mentions the following epithets of the king : Apratima, Avanibhtsana, Akalanka, Dharanicandra, Arimardana, Atulabala, Kulatilaka, Atyantakama, Aparajita, Candrardhast¢khara-sikhamani, Candagani, Udayacandra, Rajasimha, Ranajaya, Sribhara, Citrakarmuka, Ekavira, Sivacidamani, Kalakala, Abhirama, Ranabhima, Gunalaya, Srivallabha, Abhimana, Ranavira, Yuddharjuna, Narendrasimha.

Rajaraja-I’s 25^th reign year inscription records the endowment of creating a Nandavanam to Jalasayana devar  for the same Lands and Gold was gifted.  

Location                   : On the south base of the Shore temple.

King                         : Rajarajal

Date                         : 985-1014 CE; 25^th  regnal year (1010 CE ).

Language and script  : Tamil & Tamil

Remarks:

It records a resolution (vyavasthai) made by the middle aged citizens (nagaram) and the village administrators (perilamani) of Mamallapuram which met in the flower garden to the south of the temple of Jalasayanadevar (Shore temple) in the presence of Pudukkudaiyan Ekadiran Aimbadenman, who was the settlement officer of the Amur kottam. Tiruvelarai Muvayirattu-erunrruvan, the karanam of this town, who worships the holy feet (of the god), wrote this contract according to the orders of the middle-aged citizens.

கல்வெட்டு இராஜராஜனின் மெய்கீர்த்தியுடன் துவங்குகிறது. மாமல்லபுரத்து பேரிளமணியும் (ஊர் நிர்ணகிகள்). நகரத்தாரும் இணைந்து ஐலசயனதேவர் கோவிலுக்கு தெற்கே பூந்தோட்டம் அமைக்க நிலம், வீட்டுமனை மற்றும் பொன் போன்றவற்றை தானமாக கொடுத்தனர். இத்தீர்மானம் ஆமூர் கோட்டத்தின் குடியேற்ற அதிகாரியாக இருந்த புதுக்குடையான் ஏகாதிரன் ஐம்பதென்மன் என்பவர் முன்னிலையில் செய்யப்பட்டதாக இக்கல்வெட்டு குறிப்பிடுகிறது இச்செய்தியை மாமல்லபுர நகரத்தைச் சேர்ந்த கரணத்தான் திருவடிகள் மணிகண்டனான திருவெள்ளறை முவாயிரத்து எழுநூற்றுவன் என்பவர் கல்வெட்டில் எழுதியதாகவும் குறிப்பிடப்பட்டுள்ளது.

Another Rajaraja-I’s 26^th reign year Inscription records the gift of land and gold to the three temples

Location                   : On the north base of the Shore temple.

King                         : Rajaraja-l

Date                         : 985-1014 CE; 26th reginal year (1011 CE).

Language and script  : Tamil & Tamil

Remarks:

The inscription, which is unfortunately mutilated, mentions three temples, two of which were called after and consequently by Pallava kings. The first of these two is Jalasayana or Kshatriyasimha-Pallava-Isvara-deva. The second temple is Rajasimha-Pallava-Isvara-deva and third temple is Pallikondaruliya-deva. The inscription seems to record a gift of gold by the middle aged citizens (nagaram) and the village administrators (perilamant Mamallapuram. Mamallapuram anagaram of Amur nadu and Amur kottam

கல்வெட்டு இராஜராஜனின் மெய்கீர்த்தியுடன் துவங்குகிறது. க்ஷத்திரிய சிம்ம பல்லவ ஈஸ்வரர் கோயில் அல்லது ஜலசயனர் கோயில், ராஜசிம்ம பல்லவ ஈஸ்வரர் கோயில், பள்ளிகொண்டருளிய கோயில் போன்ற கோயில்களுக்கு மாமல்லபுரத்தில் உள்ள நகரத்தாரும், பேரினமணியும் (ஊர் நிர்வாகிகள்), பத்தொன்பது கழஞ்சு பொன்னும், நிலத்தையும் தானமாக வழங்கியதாக இக்கல்வெட்டு குறிப்பிடுகிறது. மாமல்லபுர நகரம், ஆமூர் நாட்டில் ஆமூர் கோட்டத்தின் ஒரு பகுதி என்று கல்வெட்டில் குறிப்பிடப்பட்டுள்ளது. கீழ்பகுதியில் உள்ள கல்வெட்டு சிதைந்துள்ளது.

Balipeeda

Balipeedas

Ref:

1. Article on this temple in Sarasvatam by Dr Sankaranarayanan G.
2. A Book on Mahabalipuram by Archaeological Survey of India
3. A book on Mamallapuram by Prof S Swaminathan.
4. Article by facebook group VVS
5. South Indian Inscriptions – SII Volume – XII, Pallavas.

LOCATION OF THE SHORE TEMPLE     : CLICK HERE

…My previous Visit posts to be Continued – The Five Monilithic Temples ( Five Rathas ), Mamallapuram A Heritage Visit,- Part - 4

---OM SHIVAYA NAMA---